Na današnji dan: kako je Tvrtko Kotromanić 1377. postao kralj Srbije

Od neočekivane smrti srpskog cara Stefan Dušana Silnog (1331-1355) prošlo je 22 godine. Od još neočekivanijeg upokojenja njegovog 34 godine starog sina cara Uroša Četvrtog, prošlo je 6 godina. Isto toliko proteklo je od Maričke bitke u kojoj je postradala sila najmoćnijeg dela raspalog Carstva, Makedonije i Serske oblasti, kada su u jednoj noći Osmanlije posekli braću Mrnjavčeviće.

Preostali velikaši vladali su malim, nejakim oblastima. Bili su carevi u malom, ali mrve na širem, balkanskom području, koje su Muratovi Turci zobali jednog po jednog. Dok su Konstantin i Jovan Dragaš, te Marko Kraljević bili turski vazali, dotle su ostali bili međusobno zavađeni, nemarni za širenje konsolidovane i mudro rukovođene turske navale. 

Jedini koji je donekle osećao opasnost od Osmanlija bio je knez Lazar Hrebeljanović koji je počeo kao stavilac (degustator hrane vladara, koji bi prvi pao kao žrtva u slučaju pokušaja trovanja) na dvoru cara Dušana, da bi do se do veće moći uspinjao opreznom politikom u periodu posle Dušanove smrti, izbegavajući velike sukobe i strpljivo gradeći svoj domen sa središtem u Kruševcu. 

Najnemirniji među vlastelom bio je župan Nikola Altomanović, brat od tetke Vuka Brankovića. Vičan oružju, ali ne i diplomatiji, prvo je zaratio sa Mrnjavčevićima koji su spremili vojsku na njega, ali su se okrenuli ka Marici i stradali. Povremeno je napadao Dubrovačku republiku, ali i Bosnu, kneza Lazara i Nikolu Gorjanskog, bana Mačve. Trojicu moćnika ujedinio je zajednički takmac, ali i zajednički gospodar - ugarski kralj Sigismund, kome su bili vazali. Koliko 1373. godine, pokrenuta je zajednička akcija protiv župana Nikole čija je vojska poražena, a on sam, posle opsade Užica, oslepljen.

Uništenjem Altomanovićeve države, knez Lazar i ban Tvrtko Prvi (1353-1391) stekli su zajedničku granicu i postali bliski saradnici i bukvalno. Dok je Lazar sa većinom moćnih suseda savez sklopio brakom (kćeri je udao za gospodara Kosova i dela Metohije, Vuka Brankovića, za Đurđa II Balšića od Zete, za Nikolu II Gorjanskog od Mačve i za Ivana Šišmana od Bugarske), sa bosanskim vladarem "orodio" se alijansom. Mada, obojica su imali vezu sa Nemanjićima. Lazarova supruga bila je Milica, čukununuka Vukana Nemanjića, dok je Tvrtkova baba bila Jelisaveta Nemanjić, ćerka kralja Dragutina (1276-1282).

Budući više diplomata nego ratnik, Lazar nije bio prepreka nameri bana Tvrtka da postane i vladar Srbije. Na Tvrtkovoj teritoriji nalazio se manastir Mileševa, počivalište svetog Save, i on je namerio da to iskoristi kako bi uzdigao svoj prestiž. Budući potomak "svetorodne loze" Nemanjića preko kralja Dragutina, te posednik carske lavre u kojoj su bile mošti poštovanog Save, Tvrtko je istakao nameru da uzdigne svoju vladarsku titulu na kraljevsku i da popuni upražnjeni presto Srbije.

Iako tačan datum krunisanja nije poznat, osim da se promena titulature odigrala između februara i novembra 1377. godine, kao jedna od mogućnosti uzet je 8. novembar, Mitrovdan. U Srednjem veku bio je običaj da se krunisanje vrši na veliki dan, pa se tako Stefan Uroš Treći Dečanski (1321-1331) krunisao na Bogojavljenje 1322, dok je njegov sin Stefan Dušan kralj postao na Malu Gospojinu 1331, a car na Vaskrs 1346. godine.

Srbija je u tom trenutku imala dva zvanična kralja. Pored Tvrtka, vladar je bio i sin Vukašina Mrnjavčevića Marko, koji je još 1365. postao mladi kralj, a 1371. i savladar cara Uroša. Međutim, uprkos tome, srpska vlastela nije ga priznavala za svog gospodara, te je njegovo kraljevanje bilo svedeno samo na očevinu, današnju zapadnu Makedoniju.

Kralj Tvrtko je postupio kao vrhovni gospodar srpske vlastele 1389. godine, kada je uputio svog najboljeg vojskovođu, Vlatka Vukovića u pomoć knezu Lazaru, na Kosovo. Vuković je postao poznat godinu dana radnije, kada je savladao otprilike dvostruko brojniju tursku vojsku kod Bileće. Turski komandat tada je bio Lala Šahin, isti onaj koji je pobedio u Maričkoj bici.