Kolevka ZLA u centru Beograda: Ovo je OMILJENO mesto mladih za izlazak, a nekada su tuda tekle REKE KRVI (FOTO)
Između ulica braće Jugovića, Simine, Višnjićeve i Studentskog trga, na mestu današnjeg Hemijskog fakulteta, nekada je bila smeštena "Glavnjača", Uprava grada Beograda, u kojoj su se nalazila dva odeljenja policije — administrativno i krivično, kao i zloglasni zatvor koji je bio u podrumu.
Pročitajte i:
"Glavnjača", koju su robijaši nazivali i "Šatrondža", imala je nizak plafon i u nju je moglo da stane od 80 do 100 pritvorenika, a uglavnom ih je bilo mnogo više od tog broja. Svetlost i vazduh dolazile su kroz jednu rupu. Uslovi u njoj su bili katastrofalni, zatvorenici su vršili nuždu tamo gde su jeli, a obroci su im bili nejestivi. Veliki broj njih umro je od tifusa i drugih zaraznih bolesti. Mučenja su bila svakodnevnica stanovnika ovog zatvora.
Zatvorenici u "Glavnjači" se nisu kupali, a samo retki, oni malo bogatiji, povremeno su dobijali čistu garderobu da se presvuku.
Veći deo dana pritvorenici su provodili u dvorištu, koje je samo jednim zidom bilo odvojno od Velike pijace koja se nalazila na mestu današnjeg Studentskog parka, pa su se robijaši svakodnevno dovikivali sa prodavcima. Taj zid je bio prilično nizak, pa se često dešavalo da piljari koji dođu ranom zorom na pijacu, mou da gledaju pogubljenja, koja su u "Glavnjači" bila česta. Tek kasnije, gubilište je izmešteno na drugu lokaciju.
Nije slučajno što je u seriji "Senke nad Balkanom" vođa makedonske paravojne formacije VMRO bio smešten baš u "Glavnjači"! To je proisteklo iz njene reputacije "političkog zatvora“ u koji su zatvarani protivnici svih režima, koji su postojali tokom postojanja ove zgrade od 1864. do 1953. godine.
Misteriozna istorija Zemuna: Ova beogradska opština nekada je bila ZLI GRAD
Na to da ova zgrada postane mesto gde su privođeni i na razne načine saslušavani politički zatvorenici, uticalo je donošenje "Obznane“, decembra 1920, "Zakona o zaštiti države“, juna 1921. kao i uvođenje "Šestojanuarske diktature“ januara 1929. godine. Među zatvorenicima je bilo najviše komunista, ali i pripadnika svih separatističkih i nacionalističkih pokreta na tlu novoformirane zajedničke države.
U "Glavnjači" se dogodilo i prvo političko ubistvo, koje je dodatno doprinelo njenoj lošoj reputaciji. Ono se odigralo 16. septembra 1907. godine, kada je policija ubila Milana i Maksima Novakovića, koji su pokušali da dignu pobunu. Milan Novaković je bio ražalovani generalštabni kapetan i vlasnik opozicionih novina, koji se zalagao za suđenje oficirima umešanim u ubistvo Aleksandra Obrenovića i Drage Mašin, i njihovo uklanjanje iz vojske. To ga je činilo neprijateljem novog režima, a uhapšen je zbog lažne optužbe da je ukrao neke štamparske matrice. Maksim Novaković je bio ražalovani žandarmerijski poručnik, uhapšen je nešto kasnije, zbog pokušaja ubistva supruge.
Tokom bombardovanja Beograda 1941. godine Glavnjača je oštećena, ali su je Nemci obnovili. Ponovo je stradala tokom borbi za oslobođenje Beograda, ali je potom ponovo obnovljena i korišćena od strane OZNA-e.
Srušena je 1953. godine i po projektu arhitekata Aleksandra Sekulića i Đorđa Stefanovića na tom je mestu sagrađena zgrada koju mnogi i dalje znaju kao PMF (Prirodno-matematički fakultet), iako se u njoj sada nalazi Hemijski fakultet.
Zeleni, Obilićev, Andrićev... Beograd ima 16 "venaca", a za neke čujete PRVI PUT
Povodom tridesetogodišnjice oslobađanja Beograda, 1974. godine, ispred ove zgrade postavljena je spomenik sa mozaikom na kom je ispisan tekst: "Na ovom mestu nalazio se zatvor Uprave grada Beograda "Glavnjača“. Hiljade komunista i boraca za slobodu stradalo je u njenim ćelijama. Zapaljena je i do temelja izgorela u borbama za oslobođenje Beograda“.
Autor spomenika i mozaika je bio Milorad Tepavac, a autor teksta Svetozar Trebješanin.