ZA SLOBODU SRBIJE PALA 3.444 SRPSKA PLEMIĆA IZ VELIKE PLANE - Ogromne žrtve u ratovima od 1912-1918. godine
Iz opštine Velika Plana u Prvom balkanskom ratu, Drugom balkanskom ratu i Prvom svetskom ratu poginulo je 3.444 vojnika, pripadnika Vojske Kraljevine Srbije.
U to vreme područje koje danas obuhvata opština Velika Plana administrativno je bilo organizovano u Oraški srez, čije se sedište nalazilo u Velikom Orašju. U sastavu sreza su se nalazili Saraorci, koji danas pripadaju Smederevu i Mala Plana, koja pripada Smederevskoj Palanci, ali u 3.444 poginula vojnika nije uračunato i 308 poginulih iz ta dva sela, već samo poginuli iz naseljenih mesta koja se sada nalaze u sastavu Velike Plane.
Najviše poginulih je bilo iz Lozovika, čak 473. Slede Staro Selo sa 378, Velika Plana sa 374, Miloševac sa 357 i Krnjevo sa 346 palih ratnika. Veliko Orašje i Kruševo dali su 283 poginula borca, trojicu više od Donje Livadice iz koje je stradalo 280 junaka i jadnika. Iz Markovca je poginulo 276, iz Rakinca i Kupusine 193, iz Radovanja 143, iz Trnovča 137 i iz Novog Sela 131 borac.
Samo deo njih je sahranjen u svojim rodnim mestima, a većina počiva na znanim i neznanim grobljima od Cera i Kolubare, preko vrleti Prokletija i obale Jadranskog mora u Albaniji, do Krfa, Vida i Zejtinlika. Zbog poslovične srpske aljkavosti kada su u pitanju popisi sopstvenih ratnih žrtava, ali i epskog stradanja srpskog naroda od 1912. do 1918. u kojem su stradale ne samo čitave porodice, već i čitava sela i jedinice, a arhive nestajale u plamenu, albanskim gudurama i rukama okupatora, ne postoji ni približna evidencija o tome koliko vojnika iz Velike Plane je poginulo u borbi, koliko je podleglo gladi, iznemoglosti, tifusu i drugim bolestima, kao ni gde i kada su se te smrti dogodile.
Boj za slobodu otadžbine Planjani su vojevali u redovima Dunavske, Šumadijske i Konjičke divizije. Ratnici sa juga opštine - iz Markovca, Starog Sela, Novog Sela, Radovanja i Rakinca su bili u sastavu Šumadijske, a njihovi saborci iz Plane i severnih delova opštine u Dunavskoj diviziji.
Po istom teritorijalnom principu bili su mobilisani i konjanici iz Velike Plane: oni sa severne polovine opštine u Četvrti konjički puk, oni sa juga u Treći konjički puk.
Zanimljivo je da su upravo junaci iz Dunavske i Konjičke divizije u jesen 1918. oslobodili Veliku Planu.
Nema podataka o broju civila koji su stradali u odbrambeno-otadžbinskim ratovima koji su vođeni početkom prošlog veka. Profesor Darko Ivanović, najpoznatiji hroničar Velike Plane, kaže da nije istraživao te podatke, ali da su razmere stradanja bile ogromne, posebno 1915. godine, kada je Pomoravljem harao smrtonosni tifus, od kojeg je u Srbiji umrlo oko 150.000 ljudi.
