DAN KADA JE NAROD HITLERU REKAO "NE" Danas se obeležava 80 godina od čuvenog Martovskog puča
Danas se navršava tačno 80 godina od čuvenog Martovskog puča (27.03.1941), koji predstavlja jednu od glavnih prekretnica u istoriji Srbije i Kraljevine Jugoslavije u 20. veku.
NJENO IME NIKO NE ZNA, ALI NADIMAK SVI PAMTE: Baka je ulepšala ručkove mnogim generacijama na Balkanu!
ČIJI LIK SE NALAZI NA NOVČANICI OD 5.000 DINARA? Moćni naučnik i političar čije ime nosi i jedan plato u Beogradu
DEČAK NA VEČNOJ STRAŽI: Spomenko Gostić - najmlađi heroj otadžbinskog rata stradao deleći vojnicima hranu po rovovima
Razlozi za rušenje tadašnjeg namesnika kneza Pavla sa vlasti i proglašenje sina ubijenog kralja Aleksandra Karađorđevića, maloletnog Petra II za novog vladara, bili su brojni. Javnost je bila nezadovoljna politikom koju je vodio državni vrh, veliki uticaj hrvatskih političara na politiku Kraljevine i popustljiv odnos prema njima, kao i potpisivanje sporazuma Cvetković-Maček. Ipak, glavni događaj koji je i doveo do državnog udara 27. marta jeste pristupanje Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu, koje je ozvaničeno dva dana ranije, potpisivanjem sporazuma u dvorcu Belvedere u Austriji.
Nakon munjevitih pobeda koje je Nemačka ostvarila do marta 1941. godine u Evropi, postalo je jasno da opasnost od Hitlerove države kuca na vrata. Ipak, zbog daljih nacističkih planova u toku rata, posebno napada na Sovjetski Savez, Hitler se opredelio da Kraljevini Jugoslaviji ponudi savez umesto da je napadne. Kraljevini su ponuđeni izuzetno povoljni uslovi pod kojima bi ona pristupila Trojnom paktu, koji su predvodili Nemačka, Italija i Japan, a u kojem su se nalazile gotovo sve države u njenom okruženju, računajući Mađarsku, Rumuniju i Bugarsku.
Ipak, pristupanje Jugoslavije paktu koji je bio sačinjen od država u kojima je dominirala fašistička ideologija, kao i zbog velikog stradanja i istorije iz Velikog rata, javnost je izuzetno negativno dočekala vesti 25. marta. Pored toga, pristupanje Kraljevine Jugoslavije nije odgovaralo ni Moskvi ni Londonu, koji bi na taj način ostali poprilično usamljeni u Evropi protiv rastuće nacističke opasnosti.
Državni udar je sproveden u prvim satima nakon ponoći 27. marta, kada su generali jugoslovenskog vazduhoplovstva Dušan Simović i Bora Mirković, rasporedili vojsku po ulicama Beograda, zauzeli sve bitnije strateške tačke i proglasili Petra II Karađorđevića za novog kralja. Kada je narod u ranim jutranjim časovima saznao za državni udar i rušenje kneza Pavla, oduševljeno su izašli na ulice prestonice i pozdravili tu odluku. U skoro svim većim gradovima Kraljevine narod je radnosno izlazio na ulice da proslavi okretanje leđa Hitleru i nacizmu...u skoro svim gradovima, osim u Zagrebu.
Parole koje su obeležile taj događaj glasile su: "Bolje rat nego pakt!" i "Bolje grob nego rob!".
Podršku oduševljenoj masi pružili su i članovi još uvek zabranjene KPJ (Komunističke partije Jugoslavije), iako nisu imali gotovo nikakav prvobitni uticaj na državni udar i dešavanja koja su zatim usledila. Pored komunista, i Srpska pravoslavna crkva, na čelu sa tadašnjim patrijarhom Gavrilom, pružila je otvorenu podršku pučistima, navodeći kako su tim činom "spasili čast naroda i otadžbine".
Iako je donekle bilo logično da se Moskva ozbiljnije uključi u rušenje kneza Pavla, to se nije dogodilo jer je druga evropska sila preuzela tu ulogu na sebe. Upravo su Britanci bili ti koji su organizovali državni udar i pružili punu logističku podršku pučistima. Premijer Britanije, Vinston Čerčil je nešto kasnije izjavio da je Jugoslavija "konačno pronašla svoju dušu".
Vesti o državnom udaru i poništavanju odluke da Jugoslavija pristupi Trojnom paktu, razbesnele su Adolfa Hitlera. Na odgovor nacista se nije dugo čekalo i već 6. aprila izvršeno je strahovito bombardovanje Beograda, bez prethodne objave rata. Jugslavija je izdržala tek 11 dana i već 17. aprila je proglašena kapitulacija. Aprilski rat je u prvi plan stavio sve slabosti Jugoslavije i njene vojske, koja je završila raskomadana između Nemačke i država koje su je okruživale.
O značaju i posledicama Martovskog puča se dugo raspravljalo u srpskoj istoriografiji. Iako neki tvrde da bi ostanak Jugoslavije u Trojnom paktu spasio veliki broj života, to ostaje nepoznato jer je poznato da Hitler nije baš bio čovek od reči, posebno u trenucima kada je postalo jasno da će Nemačka izgubiti rat. Bilo kako bilo, Martovski puč predstavlja možda i najvažniju prekretnicu u istoriji Jugoslavije, a njegove posledice direktno su krojile sva dešavanja koja su usledila, kako za vreme Drugog svetskog rata, tako i posle njega.