Nemačka podela: Ideološka osa Istok - Zapad

Nemačka je podeljena na četiri okupacione zone: američku, britansku (sa poljskim, belgijskim, norveškim trupama), francusku (sa luksemburžanskim trupama) i sovjetsku. Bonom je upravljala zajednička komanda zapadnih snaga, dok je Berlin bio podeljen na četiri zone. Ubrzo su tri okupacione uprave zapadnih saveznika, formirale jedinstven blok.

Kao posledica ove podele, zasnovane na ideološkim osnovama, 23. 05. 1949. godine je formirana Savezna Republika Nemačka (Bundesrepublika), poznatija tokom Hladnog rata kao "Zapadna Nemačka". Nasuprot njoj, na istoku je iste godine 07. oktobra, kreirana Nemačka Demokratska Republika (DDR), koja je bila deo Varšavskog pakta i takozvanog istočnog lagera koji je tokom Hladnog rata predvodio SSSR.

Zapadni saveznici su bili svesni činjenice da ne mogu dugo, vojnim sredstvima kontrolisati Zapadnu Nemačku. Stoga su ciljano stvarali preduslove za kreiranje politički nezavisne države, ali sa ograničenim vojnim suverenitetom.Proces denacifikacije u Zapadnoj Nemačkoj je bio temeljan i očito uspešniji nego li u Istočnoj.

Trampu se ovo neće svideti! Nova vrsta vodozemca nazvana po njemu! Lideru SAD poslata OŠTRA PORUKA (VIDEO)

Činjenica da je model liberalne demokratije i danas, gotovo tri decenije od ujedinjenja "dve Nemačke" daleko korenitiji u njenom zapadnom nego istočnom delu, uslovljena je time što su Nemci u DDR proveli gotovo 45 godina u totalitarnom, komunističkom društvu, a prethodno živeli u Trećem Rajhu, krhkoj Vajmarskoj Republici i decenijama u militarističkim okvirima Pruske, čiji je sistem vladanja bio bitno drugačiji, direktniji, a neretko i suroviji, u odnosu na nemačke državice na zapadu i jugu svegermanskog prostora.

Ovakav istorijski razvoj, uzrok je uspona i uspeha prototalitarnih, sušto levih ilisušto desnih opcija poput političke partije Linke ("Levica"), koja u kontinuitetu od ujedinjenja, postoji na političkoj sceni SR Nemačke. Linke na državnom nivou na poslednjim izborima osvaja u proseku desetak procenata, ali na regionalnom nivou, njihovi rezultati dijametralno variraju. Rezultati sušto levičarske partije Linke na parlamentarnim izborima u SR Nemačkoj.

Rezultati levičarske partije Linke na parlamentarnim izborima u SR Nemačkoj

Koliko su rezultati Linke stalna kategorija na saveznom nivou, toliko predstavljaju oštre suprotnosti upoređujući regione. Partija koja se postavlja kao apologeta totalitarnog, komunističkog režima u DDR, koja je i iznikla na temeljima Honekerove političke organizacije odgovorne za represiju nad nemačkim građanima u DDR i za stvaranje jedne od najmilitarizovanijih država u Evropi tokom Hladnog rata, gde je svemoguća tajna policija Štazi uništavala svaku mogućnost razvijanja slobodne reči i misli, nije uspela da se naročito izdigne iznad ovih okvira i ono što joj u delu građanstva na istoku možda predstavlja i prednost, na zapadu je svakako balast, uprkos činjenici što se i regionalne organizacije Linke-a, bitno razlikuju u svom nastupu, pa čak i ideološkom okviru, u odnosu na centralu.

Tako Linke u bivšoj Zapadnoj Nemačkoj, u Baden-Virtembergu osvaja 2016. godine na regionalnim izborima 2.9% (što je čak i porast u odnosu na prethodne izbore), dok u Hamburgu uspevaju da dosegnu 8.5%. Sa druge strane, na istoku variraju od 16.3% u Saksonija-Anhaltu, do 28.2% u Turingiji, gde čak i ulaze u vlast, što je na saveznom nivou nezamislivo zbog pomanjkanja koalicionog kapaciteta ove političke partije.

Na istoku, proces denacifikacije je bio suštinski drugačiji u odnosu na zapad. Na zapadu je proces vodio spoznaji zločina ne samo administrativnog aparata, bezbednosnih službi i specijalnih jedinica Trećeg Rajha, već odgovornosti činjenjem, saučestvovanjem u zločinima ili nečinjenjem i prećutkivanjem zločina mnogo širih društvenih slojeva. Sa druge strane, na istoku je za zločin krivljena Nacionalsocijalistička nemačka radnička partija (NSDAP) Adolfa Hitlera, dok su širi slojevi pre predstavljani kao žrtve, nego kao direktni i indirektni saučesnici. Uzrok tome bio je totalitaristički princip, gde je novim, komunističkim vlastima u principu odgovarao opstanak aliberalnog sistema koji uvek postavlja društvo/državu/ideologiju/partiju ispred pojedinca, čak tako izraženo da sam pojedinac može biti žrtvovan bez većeg otpora šire zajednice, a sve jer se i njegova žrtva predstavlja kao zalog za opšte dobro.

Upravo u ovoj činjenici, kao i istorijskom razvoju istoka koji tek u okviru SR Nemačke, tokom poslednjih 29 godina kontinuirano funkcioniše u liberalnoj demokratiji, što je pređašnje retko iskustvo istočnonemačkih oblasti, treba tražiti uzrok višem stepenu popularnosti neonacističke Nacional-demokratske partije (koja je čak i ostvarivala određene uspehe na lokalnim izborima u Drezdenu), postojanju neformalnih neonacističkih grupa koje su aktivnije i masovnije u gradovima istoka nego juga ili zapada Nemačke, ali i popularnosti antinacističke, ali apologetski prema komunističkom režimu nastrojene partije Linke, odnosno partije koja luta između
desnog ekstremizma i sveobuhvatnog populizma, Alternative za Nemačku.

Hes je bio jedan od najbližih saradnika Hitlera, služio je kao "rajhslajter", odnosno firerov zamenik u NSDAP. Obavljao je de fakto dužnosti predsednika partije, od Hitlerovog stupanja na čelo države 1933. godine. Godine 1941. je u tajnosti preleteo u Veliku Britaniju gde je pokušao da dogovori separatni mir "dva arijevska naroda". 

Britanci su ga uhapsili i osudili zbog zločina protiv mira. Ipak, za razliku od većinedrugih, visokih nacističkih dužnosnika, s obzirom na činjenicu da nije direktno sudelovao u sprovođenju "konačnog rešenja", tj. istrebljenja Jevreja u Evropi, nije pogubljen, već je osuđen na doživotnu zatvorsku kaznu koju je služio u specijalnom zatvoru Špandau, u zapadnom Berlinu. U 93. godini života, izvršio je samoubistvo 1987. godine, u momentu kada je bio najstariji, živi, visokorangirani nacista, jedan od najbližih Hitlerovih saradnika.

Upravo iz razloga što je "doslovno verovao" u zločinačku "arijevsku ideologiju", zbog toga što nije smatrao Nemce ekskluzivnim i jedinim nosiocima "novog, arijevskog poretka" i zato što je želeo separatni mir sa Britancima, a kako bi se Rajh mogao fokusirati na rat protiv onih grupa naroda, koji su ideologijom zla bili označeni kao "nižerasni", kao i zbog toga što neonacisti ne prihvataju zvaničnu verziju o njegovoj smrti vešanjem već smatraju da je ubijen, Hes se u neonacističkim krugovima ne samo u
Nemačkoj već širom sveta, doživljava kao „mučenik“. Njegov grob, jedan je od retkih poznatih, kada je reč o nacističkim zločincima i povremeno je služio kao mesto "hodočašća" simpatizera ideologije zla.

NDP, iako nastao u Zapadnoj Nemačkoj i iako je i sam lider partije do 2011. godine Voigt sa krajnjeg zapada zemlje, ostvarivala je najbolje rezultate upravo na prostoru bivšeg DDR, od Branderburga gde su uživali do 3.2% podrške, do Saksonije gde ostvaruju 4.9%, odnosno Pomeranije gde stižu do 7.5% na regionalnim izborima 2005. godine. Na prostoru bivše "Zapadne Nemačke", ostvarivali su rezultat u proseku od oko jednog procentnog poena.

Poslednjih godina na talasu migrantske krize, jača još jedna desna opcija, koja nema sasvim konzistentan program i čiji lideri iznose potpuno međusobno suprotstavljene ideološke stavove - Alternativa za Nemačku (AFD). AFD kao antiestablišment partija, koja se u početku vatreno zalagala za napuštanje evrozone i vraćanje nemačke marke, koja iznosi nacionalističke, nasuprot globalističkim stavovima i čiji se visokorangirani članovi u stavovima neretko suštinski razlikuju, okuplja prevashodno protestne
glasove.

O koliko koloritnoj partiji je reč, lako se može zaključiti na primeru njenog lidera Alise Vajdel, koja je šef poslaničkog kluba AFD u Bundestagu od izbora 2017. godine, kada ova partija i ulazi u parlament. Vajdel je tokom kampanje bila predstavljena i kao jedan od dva kandidata AFD za kancelara. Vajdel se zalaže za tradicionalne vrednosti, klasičnu porodicu i protivi se homoseksualnim brakovima, iako je sama deklarisana lezbejka, u zajednici sa švajcarskom producentkinjom Sarom Bosard.

Vajdel takođe govori u ime ekonomskog protekcionizma i zaštite nemačke ekonomije, iako sama živi na relaciji Švajcarska – Nemačka i deo radnih aktivnosti obavlja u susednoj državi, kojoj sledstveno i uplaćuje porez.

Sa druge strane, Bjern Heke, jedan od osnivača AFD 3 je tokom partijskog mitinga u januaru 2017. godine u istočnonemačkom Drezdenu, kritikovao činjenicu što u centru Berlina postoji spomen-kompleks Holokaustu, ističući kako su „Nemci jedini narod koji je u centru svoje prestonice podigao spomenik sramoti“, kao i da "Nemci moraju načiniti zaokret od 180 stepeni spram svoje politike sećanja". Ovaj stav je naišao na oštru osudu  tadašnje kopredsednice Frojke Petri, dok drugi kopredsednik AFD Aleksander Gauland u istupu partijskog kolege nije video ništa sporno.

AFD kao partija koja je ojačala nakon većeg priliva migranata sa globalnog juga u Nemačku poslednjih godina, naročito iz islamskih zemalja, a s obzirom na svoju otvoreno antiislamsku programsku orijentaciju, tako privlači i šoviniste drugih provenijencija, kojima u Nemačkoj ne smetaju samo muslimani, već i pripradnici drugih, "nepodobnih" grupacija. AFD je na poslednjim parlamentarnim izborima 2017. godine osvojila 12.6% po proporcionalnom sistemu, dok je podrška partiji naročito izražena na istoku zemlje, što je vidljivo i na regionalnim izborima.

Nemački izborni sistem je mešovit. Zakonodavna vlast je prezentovana kroz Bundesrat (gornji dom) i Bundestag (donji dom). Građani direktno biraju samo članove Bundestaga, na redovnim, tajnim izborima, svake četvrte godine. Trenutno, Bundestag broji 709 poslanika (najmanji zakonski broj je 598 ali može biti i veći zavisno od izbornih rezultata). Idealna raspodela bi bila 299 mesta dodeljenih po većinskom sistemu (SR Nemačka broji 299 izbornih distrikta) i 299 mesta dodeljenih po proporcionalnom sistemu. Ipak, broj članova Bundestaga je redovno viši od 598. Naime, u SR Nemačkoj, birači ubacuju jedan listić u glasačku kutiju, koji je podeljen na dve strane. Na levoj strani nalaze se imena kandidata, koji se biraju po jednokružnom većinskom sistemu ("prvi glas"), a na desnoj strani su imena političkih partija sa čijih se lista biraju poslanici po proporcionalnom izbornom sistemu ("drugi glas").

Međutim, zbog čega broj članova Bundestaga varira od minimalnih, zakonskih 598 do aktuelnih 709? Reč je specifičnosti nemačkog izbornog sistema koji poznaje tzv. "prekobrojna ili dopunska mesta". Moguće je da određena politička partija ostvari mnogo ubedljiviju podršku na "drugom glasanju", nego na "prvom". Kako je SR Nemačka podeljena na 299 izbornih distrikta, svaki kandidat koji je pobedio po većinskom sistemu, mora dobiti status člana Bundestaga.

Sa druge strane, kako bi i partije koje su ostvarile uspeh po proporcionalnom sistemu, bile ravnomerno predstavljene u parlamentu, shodno realnom izbornom rezultatu, dodeljuju se tzv. „prekobrojna mesta“, kojima se omogućuje sa jedne strane realna zastupljenost partija koje su pravo na poslaničko mesto ostvarile po proporcionalnom izbornom sistemu, dok se istovremeno omogućuje svim kandidatima koji su osvojili najviše glasova u svojim distriktima da postanu članovi Bundestaga.

Predstojeći izbori u CDU mogu u velikoj meri odrediti upravo sudbinu AFD. Od etabliranih političkih partija iz "Zapadne Nemačke", od 1990. godine do danas, najbolje rezultate na prostoru nekadašnje "Istočne Nemačke" beleži CDU. Demohrišćani su uspeli da tradicionalno i pomalo, politički kruto, a svakako konzervativno orijentisanim istočnim Nemcima, ponude alternativu. Oni su privukli kako sve one koji su se protivili komunističkoj vlasti, tako i sve druge koji su nastupali kao oportunisti, konformisti ili za istočnonemačke prilike liberali.

CDU se tako postavila kao ključni protivnik populističkim ili ekstremističkim pokretima koji su nalazili uporište na istoku, zahvaljujući kompleksnim istorijskim okolnostima. Ipak, neuspeh preambicioznog i nerealno postavljenog plana Helmuta Kola, da se prosečne zarade na istoku i zapadu izjednače samo četiri godine nakon ujedinjenja "dve Nemačke" 1994. godine, zahvaljujući planu gradualnog približavanja, dovodi do nezadovoljstva velikog broja pripadnika široke radničke klase u bivšem
DDR.

Usled oštrih i naglih reformi, neprofitabilnosti starih, glomaznih i tromih koncerna, tehnološke zaostalosti, tržišne neatraktivnosti i neprilagodljivosti na prohteve liberalnog kapitalizma, sve uz nerazvijenu svest o potrebi postojanja snažnog privatnog preduzetništva, stvara se vrlo riskantna politička klima na istoku zemlje, gde nominalni bruto društveni proizvod pada od 1990. do 1992. godine za epskih 40%! 

Ipak Helmut Kol, budući retko sposobnim političarem, vizionarski nastrojenim državnikom i veštim organizatorom, uspeva da uz pomoć svojih saradnika, održi političku situaciju pod kontrolom i nezadovoljstvo širokih slojeva srednje klase na istoku naposletku uvede u institucije. Kol, koji je osam godina vladao Zapadnom Nemačkom (od 1982. do 1990.), a potom i ujedinjenom Nemačkom još osam godina (sve do 1998.), ostavio je u nasleđe prvo socijaldemokratskom lideru Šrederu koji će vladati Nemačkom narednih sedam godina, a potom i svojoj najboljoj učenici Angeli Merkel, koja vlast preuzima 2005. godine, grandiozni izazov koji se može prevladati samo sistemskim radom, u stabilnom okruženju i tek nakon nekoliko generacija državnika, koji će sprovoditi sličnu politiku koja za cilj ima postepene, evolutivne promene u istočnonemačkom društvu.

Upravo Angela Merkel se činila kao najbolje rešenje za novi iskorak na ovom planu. Kćerka protestantskog sveštenika, iako rođena u Hamburgu, odrasla na istoku, gde je njen otac primio parohiju i napustio udoban život u Bundesrepublici, otisnuvši se u DDR da zajedno sa dodeljenom mu pastvom deli sudbinu pod izrazito ateističkim režimom.

Kancelarka Merkel je uspela da prevlada veliki izazov svetske ekonomske krize 2008/09. godine i kada su svi očekivali porast nezadovoljstva na istoku zbog novonastale recesije, situacija je zapravo ostala politički prilično stabilna. Ipak, velika migrantska kriza koja je na snazi poslednjih pet godina, a kulminira od 2015., dovodi CDU i prevashodno njenog odlazećeg lidera u veoma tešku poziciju. Otpor imigrantima iz Azije i Afrike, a posebno sa Bliskog istoka na istoku države uslovljen je brojnim motivima, od kojih na ovom mestu treba izdvojiti makar dva.

- Srednja klasa na istoku gaji dubinsko, tinjajuće nezadovoljstvo svojim socijalnim položajem. Razlika u standardu u odnosu na sudržavljane na zapadu je očigledna i uprkos naporima savezne vlade, ne biva eliminisana. Nezaposlenost je na višem nivou nego na industrijski i pre svega tehnološki razvijenijem jugu i severu, emigracije sa istoka na zapad su česte i tlo je daleko pogodnije za kreiranje  raznih, kolektivno emitovanih, negativnih osećanja. Stoga je na istoku daleko lakše lansirati tezu o „strancima kao krivcima“ zbog preuzimanja radnih mesta i prilika domicilnom stanovništvu, iako je zapravo broj tražilaca azila u SR Nemačkoj na prostoru nekadašnje DDR, ne računajući grad Berlin, proporcionalno ubedljivo najmanji. 6

- Olako i kontinuirano davana obećanja o skorom dostizanju zapadnog standarda, radnike sa istoka su dovela u poziciju izneverenih birača koji više nemaju poverenja u centralnu vladu i lako prihvataju populističke parole koje im obećavaju lako i brzo razrešenje suštinskih problema.

Krimu ne može ni muva da priđe! Odredi S-400 ruske vojske vežbali protivvazdušnu odbranu! (VIDEO)

Ipak, upravo poslednji izbori u CDU mogu prekinuti ovu spiralu uspona AFD na istoku i uticaja drugih, neretko ekstremnih snaga. U slučaju političkog zaokreta najsnažnije nemačke stranke, s obzirom na populističkom insistiranju na imigracionoj temi, AFD može postati klasična "partija jednog pitanja" i nakon pooštravanja imigracione politike Berlina izgubiti svoj ključni narativ.

Slično kao i UKIP u Ujedinjenom Kraljevstvu, koja je nakon "Bregzita", čiji je ključni zagovornik bila, doslovno nestala sa političke scene, bezuspešno pokušavajući da izađe iz kalupa "političke opcije jednog pitanja".

BONUS VIDEO: Kada vidite šta tamo rade ljudi na -37 stepeni, odmah ćete prestati da se žalite na hladnoću