CARSKA PALATA SIRMIJUM: Arheološki biser Vojvodine koji je bio sedište rimskih imperatora (FOTO)

Na prostoru Srema, pored značajnih ustanova kao što su pozorište, biblioteka i muzej, nalazi se i Carska palata Sirmijum. Priča o ovom znamenitom kompleksu sledi u narednim redovima.

OVDE KNJIGE ŽIVE VEČNO: Biblioteka „Gligorije Vozarović“ jedna od najstarijih u Sremu

Carska palata

Prva sistematska arheološka istraživanja Sirmijuma počela su 1957. godine, sa Carskom palatom. Lokalitet je otkriven prilikom pripreme terena za izgradnju stambene zgrade. Radovi su najpre zaustavljeni privremeno, a zatim trajno kada su otkiveni masivni zidovi, ostaci grejnog sistema i podni mozaici. Otkriće rimskog cirkusa u neposrednoj blizini palate značilo je da će se objekat identifikovati kao carska palata. 

Građevinski kompleks palata-cirkus je jedan od najvažnijih arheoloških nalazišta u Sremskoj Mitrovici. Podignut je krajem III ili početkom IV veka u jugoistočnom, elitnom delu grada,  uz reku Savu dok mu je bezbednost pružao novoizgrađeni gradski odbrambeni zid.

Carske palate u rimsko doba su imale su dva dela: oficijelni i rezidencijalni. U prvom je bio smešten službeni prostor za obavljanje carskih dužnosti, a u drugom, privatne prostorije za stanovanje cara i njegove porodice. Cirkusi podignuti uz palate predstavljaju zvaničan arhitektonski sklop za ceremonijalno pokazivanje vladara svom narodu. U njima su se odvijale trke kolima koje su bile najpopularniji sport u antičkom svetu. Rimski cirkusi su poznati širom carstva, a  Sirmijumski cirkus je jedini koji je do sada otkriven u našoj zemlji. 

Na lokalitetu se danas može videti samo jedan deo imperijalnog kompleksa. Prezentovani zidovi i podovi u većem delu predstavljaju stambeni deo palate. O luksuznoj unutrašnjoj dekoraciji svedoče fragmenti fresaka, mozaički podovi, arhitektonska dekoracija od raznovrsnog kamena koji je dopreman sa raznih strana sveta: iz Egipta, Male Azije, Grčke, Italije.

SREM IMA ČIME DA SE PONOSI: Bogata postavka Muzeja koji je imao turbulentnu prošlost (FOTO)

Sirmium

Današnja Sremska Mitrovica ispod svojih ulica i kuća krije tragove nekada raskošnog i moćnog rimskog grada Sirmijuma. Rimljani su verovatno zauzeli Sirmijum u vreme Tiberijevih ratova u Panoniji, a  za vreme  flavijevske dinastije Sirmijum je dobio status kolonije. Veoma često je korišćen kao vojna baza za pohode protiv varvara koji su neumorno ugrožavali granicu ovog dela Carstva.

Od nastanka kolonije, pa sve do kraja IV veka, istorijski izvori pominju Sirmijum kao povremeno boravište mnogih rimskih careva. Iz istorijskih izvora se zna da su u periodu od I do III veka u Sirmijumu duže ili kraće boravili Domicijan, Marko Aurelije, Dioklecijan, ali i mnogi drugi rimski imperatori, kao i da je u gradu i njegovoj okolini rođeno 5 rimskih careva: Decije Trajan, Aurelijan, Prob, Maksimijan Herkulije i Gracijan.

Grad je doživeo najveći procvat krajem III i tokom IV veka, kada postaje jedna od prestonica Rimskog carstva i povremeno sedište rimskih imperatora Dioklecijana, Licinija,  Konstantina Velikog, Konstancije II,  Juliana, Valentinijana I, Gracijana i Teodosija.

Prilikom arheoloških istraživanja Sirmijuma pored Carske palate sa rimskim cirkusom, otkrivene su i druge monumentalne javne gradjevine. Pronađene su luksuzne gradske vile, ali i višespratne stambene zgrade, zvane insulae, u kojima je živelo siromašnije stanovništvo. Grad je bio zaštićen moćnim bedemima, a snabdevao se vodom preko akvadukta sa izvora fruškogorskog potoka Vranjaša.

Ulice su imale portike, kanalizaciju i bile su popločane kamenom. U gradu je tada radila kovnica novca, radionice za izradu raznih predmeta od plemenitih metala, stakla, keramike, a proizvodile su se i opeke.

NAJSTARIJI VOJVOĐANSKI TEATAR: Jedino profesionalno pozorište u Sremu (FOTO)

Mozaici

Prilikom dosadašnjih arheoloških istraživanja na Carskoj palati je pronađeno oko 350 m² očuvanih mozaičkih površina.

Oni pripadaju različitim građevinskim fazama palate od kojih se najstarija s kraja III, a najmlađa je nastala sredinom IV veka. Najviše su zastupljeni geometrijski polihromni mozaici (poznati pod nazivom „geometrijski tepisi“), koji su karakteristični za period kasnog Rimskog carstva.

Ovi mozaici su rađeni u zapadnom stilu i imaju paralele sa mozaicima iz Dioklecijanove palate u Splitu. 

Urađeni su u tehnici opus tessellatum (sastavljeni su od manjih kamenih kockica - tesserae), a od motiva su zastupljeni geometrijski, floralni  kao i  razni prepleti. Očuvan je samo jedan mozaik sa figuralnom predstavom boga Merkura.  

Mozaici iz palacijalnog kompleksa su svakako najlepši primerci ove vrste koji su pronađeni u Sirmijumu, a njihov vrhunski kvalitet pokazuje visoke standarde izrade koji su karakteristični za carsku arhitekturu iz tetrarhijskog perioda na Balkanu.