SPEKTAKULARNA SRBIJA IMA I OVO: Reka koja teče UZBRDO!

reka / Izvor: Profimedia/ilustracija

Toplica, koja preseca plodni dobrički kraj i po kojoj i jedan okrug u Srbiji nosi njeno ime, u svom toku ima jedan zanimljiv fenomen, toliko poseban da ovu reku čini jedinstvenom.

Doljevački kraj po mnogo čemu je poseban, recimo po brojnosti reka, ali i po njihovoj specifičnosti.

Ovo je NAJTEŽE PITANJE na vozačkom ispitu! Da li vi znate ODGOVOR? (VIDEO)

Kada u školi počnu da vam pričaju o kolevci civilizacije, naučite dete da profesora pita OVO (FOTO/VIDEO)

Saopštenje reprezentativnih sindikata JКP „Parking servis“ Beograd

Naime, reka Toplica, koja preseca plodni dobrički kraj i po kojoj i jedan okrug u Srbiji nosi ime, u svom toku ima jedan zanimljiv fenomen, toliko poseban da ovu reku čini jedinstvenom ne samo u ovoj oblasti već i šire.

Naime, osmatrajući tok Toplice sa brda Hisar, jasno se može uočiti da reka u jednom delu toka teče uzbrdo.

To je pojava koja se u nauci naziva epigenija, a ovoj posebnosti Toplice ra Radio Koprijan govorio je geograf Nenad Mutavdžić iz Žitorađe.

- Epigenija ili epigentska dolina jeste rečna dolina usečena u viši deo terena, koji je izgrađen od otpornijih stena uprkos tome što se u neposrednoj blizini nalazi teren izgrađen od mekših stena, i dug je i spor proces koji prolazi kroz nekoliko faza. Naime, na početku reka se useca u meke stene i mulj. U drugoj fazi, reka dolazi do čvrstih stena i lagano se useca, znači pravi brazdu. U trećoj, na kraju, pravi svoje korito u steni, dok u procesu denudacije spira okolni rastresiti materijal i nekada dubinska stena sada je na površini. Na prvi pogled u reljefu nastaje neobjašnjiva pojava, rečni tok je usečen u tvrđe i više stene umesto u niže i mekše - kaže geograf Mutavdžić.

Ovaj prirodni fenomen oduvek privlači pažnju, a primetio ga je i Jovan Cvijić, osnivač srpske geografske škole.

Domne epigenije imaju doline Južne Morave u Stalačkoj klisuri, Zapadne Morave u u Ovčarsko-kablarskoj klisuri i resave kod Despotovca.

Ivična epigenija nastaje usecanjem doline u podnožje planina, a takve su doline Sokobanjske Moravide kod Sokobanje, Gruže kod Knića i Belog Drima kod Prizrena. Rtasta epigenija postaje usecanjem doline u stenovitu prečagu od otpornijih stena u podini.

Doline ovog tipa su Grza kod Paraćina, Toplica kod Prokuplja. U našem okruženju ovog prirodnog fenomena ima u Sloveniji na Savi, u Bosni i Hercegovini na reci Plivi, u Crnoj Gori na Sušici kod Berana.

Dve topličke epigenije su u Prokuplju i to na maloj udaljenosti. Prva je oko brda Hisar, koje je gotovo u samom centru grada, a druga manja kod brda Guba, koja je prema izlazu iz Prokuplja ka Žitorađi.

- Naime, u prošlosti, prostor Toplice je u jednom dužem vremenskom periodu bio pod vodom panonskog mora. Nakon njegovog povlačenja, kasnije i povlačenjem neogenog jezera, ostalo je zaravnjeno dno od gline i ilovače. Kada je reka Toplica potekla pre oko 600.000 godina, brzo je usecala jezersko dno dok nije došla do kristalnih škriljaca. Tokom više hiljada godina, nastavila je da se useca u stene, sprala jezerske naslage i tako se javila epigenija. Tako je Toplica usekla svoje rečno korito u više zemljasto sastavljeno od čvrstih stena, prema severu je ostalo niže i mekše. I baš na tom mestu nije uspela da probije korito, pa je promenila pravac kretanja. Faktički, reka ima dva toka koja su paralelna i zato kada se gleda sa Hisara, čini se da ona teče uzvodno, što je optička varka. Ona se samo malo vraća unazad, kao da uzima zalet - objašnjava Mutavdžić.

KO JE "LUKA KRALJ" IZ SUBOTICE? Evo kako je nastao oglas o kome priča cela Srbija