PORAŽAVAJUĆA STATISTIKA SIVE EKONOMIJE U REGIONU: Svaka četvrta osoba u Srbiji zna nekog ko radi "na crno"
Studija koja je sprovedena u četiri zemlje regiona donela je poražavajuće podatke o radu "na crno" i sivoj ekonomiji
Centar za politike i upravljanje (CPU) predstavio je opsežnu studiju "Rasvetljavanje ekonomije u seni: Istraživanje neformalne ekonomije u četiri države Jugoistočne Evrope", koja se bavi ključnim aspektima sive ekonomije u četiri susedne zemlje.
RAD OD KUĆE OTVORIO TURIZAM NA RAJSKIM OSTRVIMA: Virtuelne kancelarije sve više sele u toplije krajeve
UGOVOR VREDAN VIŠE OD MILIJARDE: "Namenska" iz Trstenika nastavlja saradnju sa Ministarstvom odbrane
FINANSIJSKA STABILNOST EVROPSKE UNIJE UPITNA? Evropska centralna banka objavila loše procene!
Studija je provedena u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj i Srbiji, a rezultat je saradnje regionalnih ekonomskih eksperata i daje uvid u obim sivog tržišta robe i rada, kao i razloge iz kojih se ljudi upuštaju u nezakonite aktivnosti.
Istraživanje je sprovedeno u navedenim zemljama regiona putem anketiranja 4.064 punoletna ispitanika tokom maja i juna 2019. godine, a zasniva se na analizi percepcije i stavova prema: kvalitetu institucija, nivou oporezivanja, otkrivanju i kažnjavanju nelegalnih radnji, kao i poreznom moralu, odnosno pravdanju delovanja u sivoj ekonomiji.
Najzanimljiviji podaci i zaključci, koji daju jasnu sliku o problematici sive ekonomije regiona, su u segmentima rada na crno i kupovini bez dobijanja računa, te opravdavanju i kažnjavanje delovanja u sivoj ekonomiji.
Nalazi istraživanja ukazuju da je u sve četiri države prisutan rad "na crno" i delomično neprijavljeni rad koji znači da se deo plate isplaćuje u koverti. Čak 25,8 posto građana Srbije poznaje bar jednu osobu koja radi na crno ili deo plate prima u koverti, dok u ostale tri države ovaj postotak varira od 16,3 posto u Hrvatskoj do 18,7 posto u Crnoj Gori.
Rad na crno ili delimično neprijavljeni rad je osetljiva tema, što bi značilo se da su stvarne stope verovatno više. Istraživanja ukazuju i da 41,3posto građana Srbije predstavlja potencijalnu neprijavljenu radnu snagu, dok procenti u ostale tri države variraju od 29,2 posto u BiH do 35,5 posto u Crnoj Gori. Odnosno, manje od polovine populacije regije bi obavljalo aktivnosti striktno u formalnoj ekonomiji kada bi im prihodi značajno opali ili kada bi im se finansijska situacija pogoršala.
Rezultati istraživanja ukazuju i na visoku učestalost neformalne kupovine roba i usluga. Tako 32,3 posto građana Crne Gore nabavlja robu i usluge bez dobijanja računa, a u ostale tri države ovaj postatak varira od 20,5 posto u BiH do 28,8 posto u Srbiji.
Oko 25 posto populacije regije opravdava rad na crno i kupovinu bez dobijanja računa. Ako osoba deluje u okruženju u kojem je rašireno opravdavanje neformalnog delovanja, veća je i verovatnoća da će se ta osoba upustiti u aktivnosti u domenu sive ekonomije. Veća verovatnoća uočavanja i više kazne obeshrabljuju upuštanje u neformalne aktivnosti, ipak više od 40 posto populacije regije nema poverenja u rad inspekcija pri otkrivanju rada na crno i neformalne kupovine. Takođe, više od 40 posto populacije regije smatra da su sankcije blage za otkrivanje ovakvog delovanja.
Siva ekonomija negativno utiče na prikupljanje javnih prihoda, te tako i na kvalitet i dostupnost javnih usluga, odnosno, dolazi do smanjenja budžetskih sredstva za obrazovanje, zdravstvo, socijalna davanja, kulturu, te za sve ostale usluge koje država pruža, a koje se finansiraju iz poreza. Njeno postojanje u ovim razmjerima predstavlja prepreku za značajniji ekonomski rast i izgradnju kvalitetnijeg života svakog građana.
Smanjenje obima sive ekonomije bi posledično imalo pozitivne ekonomske efekte po tržišta zemalja regiona. Kako bi se to postiglo potreban je niz strukturnih reformi, da bi se građani uverili da vredi dati doprinos državnoj kasi, a neophodno je i podizanje svesti samih građana.