Dizajn kao sudbina - Saveta i Slobodan Mašić u Rumuniji

Izložba „Dizajn kao sudbina – Saveta i Slobodan Mašić“ otvorena je u Srpskom kulturnom centru u Belobreškoj, srpskom naselju u dunavskoj klisuri u Rumuniji, u saradnji Saveza Srba u Rumuniji i Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju Adligat u okviru 30. Dana preobraženja Srba, najvećeg književnog festivala Srba u rasejanju. Na izložbi su prikazani kultni plakati čiji su dizajneri Saveta i Slobodan Mašić kao i deo izdavačke produkcije Nezavisnih izdanja.

Na otvaranju izložbe prisustvovale su delegacije književnika iz Srbije, Republike Srpske, srpske dijaspore iz Hrvatske, Mađarske, Amerike, Nemačke i Rumunije. Tokom Dana preobraženja dodeljena je Velika bazjaška povelja srpskom književniku iz Hrvatske Đorđu Nešiću i organizovan niz književnih večeri, kao i okrugli sto na temu „Današnji trenutak srpske književnosti u regionu, prečanstvu i Evropi“.

Slobodan Mašić (1939 – 2016) velikan dizajna, arhitekta i izdavač zaslužan je za vizuelni identitet Bitefa, Festa, Ateljea 212, Doma omladine, SKC-a, Muzeja afričke umetnosti. Jedan od najznačajnijih dizajnera jugoslovenske ere, za pedeset godina rada uradio je dizajn osamdeset plakata – nesrazmerno mali broj u odnosu na uticaj koji su njegova dizajnerska rešenja učinila i dan danas čine na dizajn celog bivšeg jugoslovenskog prostora. Naročito su poznati njegovi dizajni plakata za film „Rani radovi“ Žilnika i „Nevinost bez zaštite“ Makavejeva. Radio je i veliki broj pozorišnih plakata, a bio je poznat po tome da je odnos naručilac-dizajner obrnuo, tako da se ponašao kao da je on naručilac posla – radio je samo onda kada je imao garancije potpune umetničke slobode.

„Mašić je postao poznat po novoj estitici, po uvođenju modernog u jugoslovenski dizajn. Na primer na pozorišnim plakatima često bi stavljao samo jedan deo tela slavnog glumca – uvo, usta, nos Ćirilova, Ljube Tadića… To su prepoznatljiva dizajnerska rešenja kojima se i danas dive u svetu. Ponosni smo što se u Muzeju knjige i putovanja Udruženja Adligat nalazi Legat Savete i Slobodana Mašića sa stotinama knjiga sa posvetama, rukopisima i arhivskom građom, ali i čak 27.000 knjiga koje su nam poklonjene“, kaže Viktor Lazić, počasni predsednik Adligata.

Sa Leonidom Šejkom, Marijom Čudinom, Borom Ćosićem i Dragošem Kalajićem 1966. godine Mašić pokreće prvu nezavisnu privatnu izdavačku kuću u bivšoj Jugoslaviji – Nezavisna izdanja. Za četrdeset godina rada objaviće pet stotina izdanja i postaće jedna od najznačajnijih izdavačkih kuća. Objaviće i najprodavaniju knjigu eseja u istoriji srpske književnosti – „Muku s rečima“ Milovana Danojlića u 10.000 primeraka. Jedna od najznačajnijih knjižara u Zagrebu „Mladost“, godinama bi iz izloga povlačila sva izdanja kada se pojave Mašićeve nove knjige, i jedino bi njima bila davana vidljivost. Nije sve bilo tako idilično: komunističke vlasti su bile sumnjičave prema privatniku, a u analizi „Crvenog kralja“ književnika Ivana Ivanovića videle su naročitu opasnost, pa je ušlo u anale istorije književnosti da je to bio jedini slučaj da je izmišljeni književni junak optužen da radi za američku tajnu policiju.