GOJKO VARDA: Šezdeset godina posvećenih dizajnu

Muzej nauke i tehnike – Beograd predstavlja izložbu Gojko Varda: šezdeset godina posvećenih  dizajnu, o Gojku Vardi, jednom od najznačajnijih jugoslovenskih i srpskih industrijskih dizajnera, autorke Milene Vrzić Bešić, kustoskinje Muzeja. Dizajn postavke je osmislila Nevena Prodanović.

Gojko Varda je među malim brojem jugoslovenskih i srpskih dizajnera čija su ostvarenja vredna pažnje i koji su ostavili umetnički trag u industriji. Višedecenijski rad Gojka Varde u oblasti industrijskog dizajna, kao i bogat stvaralački opus i težnja da u industrijsku proizvodnju uvede viši kvalitet najbolja su potvrda njegove stvaralačke ličnosti i svedoči o osobi koja je ceo svoj život i profesionalnu karijeru posvetila dizajnu.

Retki su primeri sa prostora bivše Jugoslavije da  jedan dizajner do te mere materijalizuje svoje ideje, uprkos okolini koja nije uvek shvatala značaj njegovog rada, što je utoliko važnije, kada se zna da sa naših prostora i nema mnogo značajnih stvaralaca u ovoj oblasti.

Na izložbi će biti prikazan ekskluzivni materijal koji se izlaže po prvi put, od projekata za enterijere i unikatnih ostvarenja, do projekata za mnoge proizvode koji su se serijski proizvodili u fabrikama.

Posetioci će imati priliku da vide Vardine ručno rađene modele, kao i izvedena rešenja koja su prihvaćena za široku proizvodnju, kao što su INSA satovi, zatim računar GALAKSIJA, čije je kućište dizajnirao za Elektroniku inženjering, buldožer-guseničar TG-90 za 14. OKTOBAR iz Kruševca, rashladne uređaje različitih namena za Jugostroj, razne kućne aparate za INEX BORAC, lampe za Valjaonicu bakra Sevojno, sterilizator za Hidrotehniku iz Kladnja, nameštaj za Zavod primenjenih umetnosti, kao i mnoga druga rešenja. Ne zna se tačan broj radova i projekata koje je Varda izradio, ali se zna da je radio i sarađivao sa preko sto firmi i fabrika. Jedan od prvih enterijera koje je projektovao i na koji je veoma ponosan je prva foto-radnja u Beogradu, Cinephoto, koja se nalazila u zgradi palate Albanija. Radio je i za strane firme, poput Viners of Sheffield iz Londona, za koju je dizajnirao pribor za jelo.

Za razliku od mnogih stvaralaca, Varda je građu, predmete, fotografije, prepisku i tekstove posvećene njegovom radu, kao i kataloge, sistematično prikupljao i čuvao. Zahvaljujući takvom njegovom odnosu prema sopstvenom opusu, veliki deo materijala je ne samo po prvi put izložen, već je otvoreno jedno novo polje za buduća istraživanja istorije dizajna u Srbiji.

Izložba je otvorena u četvrtak, 17. januara 2019. u 18 sati, u Galeriji 51, u Muzeju nauke i tehnike, Skender-begova 51. Izložbu je otvorio prof. arh. Zoran Bulajić.

BIOGRAFIJA GOJKA VARDE

Gojko Varda, arhitekta unutrašnje arhitekture, dizajner i pedagog, rođen je 1936. godine u Beogradu. Godine 1955. je završio gimnaziju, a 1960. je diplomirao na Odseku za unutrašnju arhitekturu na Akademiji za primenjene umetnosti u Beogradu. Od studentskih dana pa do danas, Varda nije prestajao da se usavršava. Posvećenost poslu činila ga je vrsnim industrijskim dizajnerom, o čemu mogu da posvedoče i razna priznanja i nagrade koja je dobio, kao i mnogi članci u kojima se pisalo o njegovom radu. Varda je sam izrađivao modele za svoje predmete, što je pokazalo da je veliki poznavalac materijala i vrstan majstor. Nagrada koja je naročito uticala na njegovo životno stvaralaštvo i shvatanje značaja školskog sistema u oblasti dizajna, bila je Fordova stipendija za dizajn koju je dobio na konkursu Instituta za internacionalno obrazovanje (I.I.E – Institute of International Education) iz Njujorka 1963. godine. To putovanje mu je pružilo priliku da se upozna i sarađuje sa značajnim imenima arhitekture i dizajna, kako domaćim tako i stranim. Dobitnik Fordove stipendije bio je i njegov kolega iz Slovenije Niko Kralj, koji je sa Vardom i još dvojicom kolega iz Španije i Austrije, obilazio mnoge škole, muzeje i biroe po Americi. Tada je prijateljstvo i saradnja sa Nikom Kraljem ostvarena i za buduća vremena. Na izložbi će posetioci imati priliku da vide po prvi put izložen foto-materijal, pisma i dokumenta izuzetno značajnih dizajnera, arhitekata i institucija sa tog putovanja mladih kolega.

Vardin značajan doprinos se ne ogleda samo u dizajnu, već i u stvaranju škole i obrazovanju mladih dizajnera. Varda je bio jedan od osnivača srednje stručne škole, današnje Škole za dizajn na Dedinju. Inicijativa da se škola osnuje pokrenuta je 1962. godine, a u nju su bila uključena vrlo značajna imena poput Dragoslava Stojanovića Sipa, Radmile Lazarević, Nebojše Mitrića, Ljubomira Pavićevića Fisa, Andre Milenkovića i Đorđa Gorbunova. Škola je osnovana 11. maja 1963. godine uz podršku Skupštine grada Beograda, pod nazivom Škola za likovne tehnike. Na samom početku rada škole mnogi značajni strani dizajneri i arhitekte, kao što su Viktor Papanek (Victor Joseph Papanek) i Džej Dablin (Jay Doblin), odali su priznanje za takav nastavni plan, što se može  videti u knjizi utisaka Škole. Varda je od 1964. godine bio profesor i šef Odseka industrijskih proizvoda, a od 1972. godine je preuzeo položaj direktora Škole, na kom je svojim radom doprinosio sve do odlaska u penziju. Kao pedagog, Varda je naučio mnoge generacije dilomiranih tehničara dizajna ne samo da gledaju na dizajn pravim očima, već i da vide i procenjuju njegove vrednosti. On je podsticao njihovo stvaralaštvo i radoznalost, pravilno usmeravajući njihov talenat i sklonosti koji mladim generacijama ne nedostaju. Svoje znanje o pedagoškom i profesorskom radu delio je na raznim kongresima i predavanjima i za njega je dobio mnoga priznanja.

Nakon šezdeset godina posvećenosti dizajnu, Gojko Varda i danas stvara i skicira sa istim žarom kao i na početku karijere. Njegova sećanja i razmišljanja o industrijskom dizajnu su i dalje sveža, autentična i inspirativna.