POZDRAV SA TVRĐAVE BOČAC: Čuvar južne kapije Banjaluke
Ako magistralnim putem kroz kanjon Vrbasa, iz pravca Mrkonjić Grada i Jajca, putujete prema Banjaluci, kad počnete da se spuštate niz prevoj Dabrac, pažnju će vam privući zidina nekoliko stotina metara desno od puta, podignuta na strmim liticama iznad reke. Iznad mesta gde se klisura sa liticama koje dostižu i stotinu metara visine naglo širi u pitomu dolinu.
U pitanju su ostaci srednjovekovne tvrđave Bočac, o kojoj prvi pronađeni pisani trag potiče iz 1448. godine, a vezan je za prodor ugarske vojske u Bosnu, na poziv srpskog kralja Tvrtka drugog, a radi zajedničke borbe protiv Osmanlija i Radivoja Kotromanića, koji je već prihvatio vazalni odnos prema okupatorima.
PRIČA O PLATANU IZ SREMSKIH KARLOVACA: Drvo čijа je krošnjа nаtkrililа "polа grаdа"
SRBI SA KUPREŠKE VISORAVNI BAŠ OPEVALI IZGUBLJENI ZAVIČAJ: Više od 50 pesama o Kupresu, Janju i Vitorogu
ČUVAJU DUŠU OTETOG GRADA: Pravoslavne crkve u Sarajevu
U povelji koju je 1448. godine ugarski kralj Sigmund uputio banu Matku Talovcu navodi se da je 1434. godine ugarska vojska zauzela tvrđavu Komotin, Jajce i Bočac u Bosni.
Turci su otpor srpskog naroda u BiH slomili 1463. godine. Međutim, u jesen te godine hrišćanska vojska pod komandom ugarskog kralja Matije Korvina ponovo je prešla Savu i Drinu, oslobodila znatne delove Bosne i na njima formirala Jajačku i Srebreničku banovinu. Bočac je bio jedno od značajnijih utvrđenja Jajačke banovine, koje se održalo sve do 1507. a po drugim izvorima do 1516. godine.
U jednom dokumentu iz dubrovačkog arhiva iz sredine 15. veka pominje se naselje Podbočac, iz kojeg je dolazila posluga u Dalmaciju.
Sudbina tvrđave, koja je, uz utvrđenja Greben i Zvečaj, kontrolisala put kroz kanjon Vrbasa prema Banjaluci, ali i bočne puteve prema Kneževu i Manjači, pod turskom vlašću nije poznata. U jednom dokumentu iz 1833. godine, u kojem se navode bosanski gradovi, Bočac se pominje kao pusto utvrđenje.
MESTO U KOJEM SRNE I JELENI BEZBRIŽNO PASU PO SEOSKIM LIVADAMA: Marićka kod Prijedora
KAMEN I NEBO: Prizori sa Kupreške visoravni (FOTO)
KAMEN I NEBO: Prizori sa Kupreške visoravni (FOTO)
Utvrđenje je sagrađeno sa četiri kule. Turci su tri porušili. Kako se ispod grebena na kojoj je tvrđava podignuta nalazio prelaz preko reke, u podnožju tvrđave i oko mosta formirano je naselje, u kojem je bila podignuta i crkva. Njeni ostaci su bili vidljivi sve do izgradnje hidrocentrale Bočac, kad su potopljeni jezerom.
Naselje na desnoj obali reke zvalo se Varešić i od njega se razvilo sadašnje naselje Bočac, dok se naselje na levoj obali najverovatnije zvalo Crkvina i ono je vremenom zamrlo.
Preostala kula ima kvadratni oblik, a zadovi su joj debeli od jednog do tri i po metra. Iz tvrđave se pruža prelep pogled na hidroakumulaciono jezero Bočac i istoimenu hidrocentralu, ali penjanje do tvrđave nije preporučljivo, zato što nema puta a tvrđava i strana kojom joj je moguće prići obrasle su teško prohodnim čestarom.
Položaj utvrđenja je takav da bi ono moglo da bude turistička atrakcija, do koje bi svraćali mnogi od nekoliko desetina hiljada putnika koliko ih svakodnevnom putuje kroz kanjon Vrbasa.