PAKAO, TO JE JEZIK - "Božanstvena komedija" od pet i po sati prikazana kao prolog 57. Bitefa
Handke, Mandeljštam i Dante
Kada su Paula Tiliha uticajnog nemačkog egzistencijalističkog filozofa i luteranskog teologa pitali "Šta je najveća religijska slika", on je bez oklevanja odgovorio Pikasovljeva "Gernika". Iako na njoj nema ni anđela, ni svetih mučenika, ni Boga, ni krstova, te je njen sadržaj daleko od bilo kakvog religijskog usmerenja, Tilih je insistirao da ona oslikava "razornost, egzistencijalnu sumnju, prazninu i besmisao" savremenog postojanja i zbog toga "zaista ima verski karakter u veoma dubokom i suštinskom smislu".
Nešto od ove razornosti i sumnje, prelomljenosti i fragmentarosti, iskrivljenosti i dvosmislenim prostornim odnosima, gužvi i nasilju sa "Gernike" i sa Tilihovog čitanja "Gernike", oseća se i u predstavi Beogradskog dramskog pozorišta "Božanstvenoj komediji", koja je sinoć prilkazana kao prolog 57. Bitef.
OVAJ SRPSKI VELIKAN OTVARA BITEF: "Njegova predstava politički i umetnički uzdrmala ondašnju javnost"
Delegacija kulturnih poslenika sa Islanda u poseti Srbiji
MARINA ABRAMOVIĆ PROBILA JOŠ JEDNU DRUŠTVENU BARIJERU - ipak, kritika je podeljena povodom izložbe
Ono što je važno napomenuti na početku da ova predstava u režiji Franka Kastrofa ne predstavlja samo modernu savremenu adaptaciju Danteov triptiha. U Kastrofljevu "Božanstvenu komediju" uključene su i adaptacije romana Petera Handkea "Golmanov strah od penala" i esej "Razgovori o Danteu" Osipa Mandeljštama. Ova tri književna teksta na pozornici su postavljeni tako da jedno drugo menjaju i transformišu i omogućavaju jedinstvenu interpretaciju ovog savremenog epskog spektakla u trajanju od pet i po sati.
Predstava započinje poznatom rečenicom iz Handkeovog romana iz 1970. godine - Monteru Jozefu Bloku, nekada poznatom golmanu, saopštili su da je otpušten. Nju izgovara na sceni glumac Marko Gvero, koji će tokom čitavog komada biti na barijeri onog koji glumi Jozefa Bloha ali i onog koji pripoveda o Jozefu Blohu. Na taj način se scenski podražava temeljna opsesija Handkeove literature izražena u trouglu jezik-opažanje-pripovedanje i unutar njega položaj pojedinca u problematičnoj komunikaciji sa spoljašnjim svetom. Gledalac je u ovoj predstavi upravo postavljen u položaj "pojedinca u problematičnoj komunikaciji" sa onim što se zbiva na sceni. On mora da "poveže" u jezički smisao ono što vidi ispred na pozornici i ono što mu glumci pripovedaju. Zadatak nije lak i zahtevan je, ali takav je i Handkeov klasik "Golmanov strah od penala" koji nalikuje na krimić napisan rukom Ludviga Vitgenštajna. Bloh, a šire gledano cela "Božanstvena komedija" u režiji Kastrofa, želi da se čuva "reči koje sve što hoće da kažu pretvaraju u neku vrstu izjave".
Ako su ono što gledalac čuje Danteovi stihovi, eseji modernističkog ruskog pesnika i Handkeova savremena književnost, šta je ono što gledalac može da vidi na sceni? Onirički prostor koji podeseća na savremenost - jedno hipeseksualizovano, potrošačko, isprazno i agresivno društvo, reklame, kockarnice, javne kuće, naslovi tabloidne štampe, laka zabava, masovna muzike i treš američki filmovi, pojedinci obuzeti besom, strahovima, optrerećeni svaki porokom, "razornost, egzistencijalnu sumnju, prazninu i besmisao" savremenog postojanja, dodao bi Paul Tilih. Sedam smrtnih grehova kroz koje se Dante čisti prolazeći kroz čistilište, ovde ostaju duboko uklesani u predstavljeni svet na pozornici. Danteov pakao oličava život u gradu i visi na koncu ljudske slabosti, da parafraziramo Mandeljštama, a upravo na tu sliku nas, savremenike, u jednom zemaljskom paklu 21. veka računa i predstava kao njenog recipijenta.
Pored impozantne režije Franka Kastrofa, jednog od najpoznatijih evropskih reditelja, drugi aspekti predstave ne zaostaju za njome. Autorsku ekipu čini internacionalna grupa umetnika na čijem je čelu scenograf Aleksandar Denić koji je u Nemačkoj već saradjivao sa Frankom Kastorfom na serijalu Prsten Nibelunga, i upravo je on uspeo da ga dovede u Beograd.
Glumačka postavka zaslužuje posebnu pohvalu i posvećeno su davali 110 posto na sceni tokom 5 i po sati trajanja predstave. Ansambl čini Marko Gvero, Milena Vasić, Aleksandar Radojičić, Dunja Stojanović, Jana Milosavljević, Aleksandar Jovanović Meda, Nataša Marković, Milan Zarić i Bojana Stojković. Predstava se daje na redovnom repertoaru Beogradskog dramskog pozorišta.